Chơi ampli đèn tự ráp (DIY) không còn là thú vui xa lạ đối với những người đam mê thiết bị âm thanh. Người chơi ampli đèn DIY ngoài mong muốn làm ra một chiếc ampli với chất lượng hoàn hảo còn muốn thông qua việc ráp ampli đèn thể hiện những ý tưởng sáng tạo độc đáo của mình.
Lựa chọn công suất Ampli.
Công suất ra của ampli đèn chủ yếu phụ thuộc vào cặp loa mà bạn đang sử dụng. Nếu độ nhạy của loa nằm trong khoảng thấp từ 87 – 90dB, bạn nên chọn ampli có tầng công suất đẩy kéo với công suất ra từ 30W – 50W.
Nếu độ nhạy của loa cao, từ 92 – 97dB hoặc hơn thế, thì một chiếc ampli single-end sẽ là đối tượng phù hợp nhất.
Với mạch single-end, nếu mới tập ráp ampli đèn, bạn có thể dùng các loại đèn 6V6, 6L6, EL-34, KT-88… . Khi đã thành thạo, bạn có thể chuyển qua các loại đèn đốt trực tiếp như 300B, 845…
Đèn đốt trực tiếp có ưu điểm làm âm thanh khá quyến rũ nhưng lại khó lắp hơn đèn đốt gián tiếp.
Đèn đốt trực tiếp phần lớn được ráp theo kiểu single-end, nhưng bạn cũng có thể ráp ampli đèn theo kiểu đẩy kéo để khai thác công suất lớn hơn.
Thiết kế CHASSIS (Sườn máy).
Sườn máy là nơi dùng để gá lắp các linh kiện của ampli nên yêu cầu phải thật chắc chắn. Bạn có thể làm sườn máy bằng các chất liệu phi kim như gỗ, baketlit, …
Với chất liệu Inox tuy đẹp nhưng hơi cứng, sẽ gia công khó nếu bạn tự làm ở nhà. Đồng là chất liệu tuyệt vời để làm sườn máy. Nhôm và sắt cũng tốt mà giá lại rẻ hơn đồng.
Nếu biến áp nguồn và biến áp ra cùng đặt trên sườn máy thì chassis phải có độ dày tối thiểu 2,5 – 3mm, tùy kích cỡ bề mặt chassis.
Trước khi quyết định vị trí các linh kiện trên chassis, cần tập hợp trước các linh kiện chính như biến áp, cuộn cảm, tụ lọc, đèn.. để xác định được các số liệu về hình dung, kích thước của chúng, từ đó có cách bố trí phù hợp trên mặt máy.
Một vài lưu ý:
* Đặt bộ biến áp nguồn cách xa hẳn khu vực nhạy cảm: đầu vào và khu vực đèn tiền khuếch đại * Đặt cuộn cảm lọc nguồn xoay 90 độ so với biến áp nguồn.
* Cố gắng xây dựng sơ đồ lắp ráp để dây nối giữa các linh kiện càng ngắn càng tốt
* Khoảng cách giữa dây tín hiệu và dây xoay chiều AC càng xa càng tốt. Nếu chúng buộc phải giao nhau, nên cho chúng vuông góc với nhau.
* Khi phân phối điện áp sợi đốt, nên dùng loại đầu nối để mô đế đèn có một đường điện riêng, không nên nối các đế đèn thành hàng nối tiếp
* Vỏ máy bằng sắt thép, chúng có thể sẽ bị nhiễm từ nên bạn hãy gắn biến áp vào vành cao su để tránh rung máy. Lưu ý đừng quên nối biến áp với dây mát của chassis.
PHƯƠNG PHÁP NỐI ĐẤT.
Dùng phương pháp “nối đất một điểm”, tức là sơ đồ điện chỉ tiếp xúc với chassis tại một điểm duy nhất. Mỗi điểm nối đất trong các mạch điện được nối với các điểm này bằng những sợi dây riêng biệt.
Đừng quên rằng hãy nối một bên cuộn thứ cấp của biến áp ra với đất. Điều này có thể cứu cánh những chiếc loa của bạn khi biến áp ra bị rỉ hoặc chập.
LỰA CHỌN LINH KIỆN CHO AMPLI.
Chất lượng của một ampli đèn bên cạnh một thiết kế tốt còn đặc biệt phụ thuộc vào chất lượng linh kiện mà bạn sử dụng. Nếu chọn được linh kiện tốt, lắp ráp đúng, chưa cần có tay nghề thành thạo đã có thể đạt được một nửa yêu cầu. Trong trường hợp linh kiện kém, thì cho dù sơ đồ thiết kế của bạn có tốt đến đâu cũng không thể có chất âm hay được
LỰA CHỌN TỤ, TRỞ VÀ CHIẾT ÁP.
Mỗi loại tụ, trở có “âm thanh” riêng của chúng. Tùy theo khả năng túi tiền mà bạn có thể chọn các linh kiện sao cho phù hợp. Với các bạn mới tập ráp ampli đèn, chỉ cần điện trở loại thông dụng có công suất 1 – 2W là được. Với những bạn đã ráp ampli đèn quen rồi, để có âm thanh ấm, ngọt ngào đặc trưng … bạn nên chọn trở Allen Bradley, Kiwame, hoặc tốt nhất là Riken Ohm của Nhật.
Với tụ nối tầng, bạn có thể chọn tụ đầu, chất âm sẽ “chậm” và ấm. Nếu muốn chất âm “tươi” hơn, bạn có thể dùng tụ polypropylen
Đối với tụ hóa lọc nguồn, BlackGate được xếp đầu bảng, kế đến là tụ Elna Cerafine. Tuy nhiên 2 loại tụ này khá đắt tiền, vì vậy mà với những bạn mới tập ráp ampli đèn, có thể sử dụng các loại tụ hóa thông thường bày bán khá sẵn, sau đó hãy nâng cấp dần. Chú ý tụ phải có điện áp làm việc cao hơn điện áp thực tế trong mạch tối thiểu 20% thì mới an toàn.
LỰA CHỌN BIẾN ÁP CHO AMPLI ĐÈN.
Biến áp là linh kiện to và nặng nhất trong ampli đèn và cũng là linh kiện quyết định nhiều nhất đến chất lượng của ampli đèn đó. Trong điều kiện nghiệp dư, bạn có thể thuê hoặc tự quấn biến áp nguồn.
Khi quấn biến áp nguồn nên căn cứ vào nhu cầu điện áp và dòng điện của các loại ampli đèn và tầng khuếch đại để quấn sao cho đúng và đủ. Về điện áp ra, cần khá chính xác (có thể chấp nhận sai số 5%).
Bạn nên chọn loại dây quấn đủ to để dòng điện cấp được ổn định, không bị sụt giảm thêm khi vặn volume lớn. Riêng dòng điện và công suất cho biến áp nguồn, nên chọn lớn hơn mức khai thác dự kiến tối thiểu 1,3 lần (để trừ những sai sót, tổn hao trong quá trình bạn tự quấn).
Với biến áp xuất âm, đây là thành phần quan trọng bậc nhất, được coi là “trái tim” của ampli đèn, chúng tôi khuyên bạn nên dùng biến áp chính hãng.
Biến áp xuất âm hiện nay có nhiều loại trên thị trường, với chất lượng và giả cả khá chênh lệch. Những thương hiệu như Tango, Tamura (Nhật), Magnequest (Mỹ)… đã được nhiều người biết đến, nhưng giá của chúng khá cao. Trong số những biến áp vừa túi tiền, biến áp của hãng James (Đài Loan) được đánh giá cao và được coi là sự lựa chọn hợp lý nhất cho các DIYer ráp ampli đèn tự chế.
Như vậy, mỗi tác phẩm ampli đèn DIY như một hình mẫu thể hiện tính cách và khát vọng của người làm ra nó. Chỉ cần nhìn và nghe chiếc ampli ấy, người ta có thể đoán ra chủ nhân là người như thế nào. Từ nay, bạn đã có thể tự hào vì đã trở thành một người ráp ampli đèn thực thụ.
